Παραληρήμartα

Μέσα στην καλοκαιρινή ραστώνη μια ποστιδεολογική έκλαμψη. Ο κακιτέχνης Zpi μοιράζεται τις αμοντάριστες σκέψεις του σε real time χωρίς βουρτσίσματα, πινελιές ή λογοκρισία, χωρίς να ξέρει τι ακριβώς θέλει να πει και που να καταλήξει:

Τι γνώσεις χρειάζεται άραγε να έχει κανείς για να μπορεί να κρίνει την τέχνη;
Είναι απαραίτητο να έχω τις γνώσεις του Κωστάλα για να θαυμάσω ένα τριπλό άξελ επι πάγου;
Θα έπρεπε να έχω τις γνώσεις του Μπακογιανόπουλου για να νιώσω τα συναισθήματα της ηρωίδας;
ή μήπως θα έπρεπε να έχω τις γνώσεις του Πετρίδη για να εκτιμήσω ένα τραγούδι.
Πως είπατε; Ο καθένας μπορεί να κρίνει και να εκτιμήσει την τέχνη βάσει του δικού του γούστου και των προσωπικών του βιωμάτων; Καλό ακούγεται ας περάσουμε τότε στο δεύτερο σκέλος του θέματος, που απευθύνεται τόσο στον "απλό" (λες και οι άλλοι είναι σύνθετοι) θεατή όσο και στους μυημένους στην τέχνη κριτικούς, και χωρίζεται σε δυο υποενότητες.

α) Αν λοιπόν εκτιμούμε την τέχνη σύμφωνα με τη δική μας αισθητική και τις προσωπικές μας εμπειρίες. γιατί επηρεαζόμαστε τόσο πολύ από την υπογραφή του καλλιτέχνη. Είμαι σίγουρος ότι το πιάσατε το υπονοούμενο αλλά για να γίνω πιο σαφής πετάω κι ένα παράδειγμα.
Πριν από μερικά χρονάκια άκουγα το καινούργιο τότε 2ο cd των 'Μωρά στη Φωτιά' όταν μπήκε στο δωμάτιο ο πατέρας μου, την ώρα που έπαιζε 'ο χαμελαίων'..

.

'Το επαγγελμά μου το εξασκώ
στο Κάιρο και στη Δαμασκό
Χρόνους εννιά και πλέον
σαν ένας Χαμαιλέων'

-Παπα τι αηδίες είναι αυτές που ακούτε μωρέ
-Δε σ'αρέσει ε;
-Ε μα είναι τώρα αυτοί στίχοι;
-Του Ελύτη είναι, για ναρκωτικά μιλάει
-...έγραφε τέτοια πράγματα ο Ελύτης

Και τον δικαιολογώ τον πατέρα. Που να πάει το μυαλό του ότι μέσα στις μουσικές των Μωρών κρυβόταν ο Ελύτης. Μην κρυβόμαστε πίσω από το δάκτυλο μας κι εγώ αν ακούσω μετά από 20 χρόνια τους στίχους του Αγγελάκα κρυμμένους μέσα σε άγνωστες για μένα μουσικές, το ίδιο θα σκεφτώ. Ποια θα ήταν όμως η αντίδραση του μπαμπάκου αν του έλεγα ότι οι στίχοι ήταν του Σαλβαδόρ; Θα με κοιτούσε με απέχθεια (για τις μουσικές μου επιλογές) και θα αποχωρούσε απογοητευμένος από το δωμάτιο.
Και συνεχίζω να γράφω τις σκέψεις μου χωρίς να είμαι σίγουρος που θέλω να καταλήξω. Δεύτερο παράδειγμα ο Θ. Αγγελόπουλος. Ο Θ.Α. είναι απο τις περιπτώσεις που διχάζουν. Υπάρχει μερίδα ανθρώπων, κυρίως σινε κριτικών, που θαυμάζει το έργο του και μερίδα ανθρώπων που δυσανασχετεί μόνο στο άκουσμα του ονόματος. Απορώ πόσοι από αυτούς που κριτικάρουν τον Αγγελόπουλο έχουν πράγματι δει τις ταινίες του. Προσωπικά έχω δει 2-3 μόνο και δε μου πολυάρεσαν. Βαρέθηκα. Περάσανε πολλά χρόνια όμως από τότε. Στα 19 μου σίγουρα δεν είχα όρεξη για Αγγελόπουλο. Θα ήθελα να ξαναδώ τώρα κάποια ταινία του αν και φαντάζομαι πως και πάλι θα την έβρισκα βαρετή.
Από την άλλη όμως για να επανέρθω στο θέμα, πόσοι από τους οπαδούς του Αγγελόπουλου θα εκτιμούσαν το 'Λιβάδι που δακρύζει' για παράδειγμα (ίσως να είναι ατυχές το παράδειγμα - δεν την έχω δει την ταινία) αν είχε την υπογραφή του Καραμπαμπέογλου αντί για του Αγγελόπουλου; Ποια είναι η βαρύτητα του λόγου ενός γνωστού καλλιτέχνη και ποια η βαρύτητα του λόγου ενός άσημου. Οκ ξέρω ότι και πάλι ξεφεύγω διότι ο καλλιτέχνης μπορεί με την παρουσία του στο χρόνο να δικαιούται το σεβασμό του κόσμου, αλλά και πάλι πόσοι είναι αυτοί που μπορούν να μείνουν άφθαρτοι στο πέρασμα του χρόνου; Σίγουρα θα είναι μετρημένοι στα δάχτυλα του ενός χεριού.
Προέκταση λοιπόν της σκέψης περί υπογραφής του καλλιτέχνη είναι και το θέμα της βαρύτητας του λόγου του. Όταν τυχαίνει καμιά φορά να περιτριγυρίζομαι από ανθρώπους που με εκτιμούν, σκέφτομαι ότι θα μπορούσα να αναπτύξω μπορδοφιλοσοφήματα και να τους οδηγήσω σε κατευθύνσεις που στην πραγματικότητα βρίσκω τελείως παράλογες. Γενικότερα η άποψη του μάγκα ή του έξυπνου ή του σοφού της παρέας έχει πάντοτε ξεχωριστή βαρύτητα. Αν λοιπόν έχει ξεχωριστή βαρύτητα η άποψη του ξύπνιου της παρέας, πόσο ξεχωριστή βαρύτητα έχει η άποψη του Σαββόπουλου ο οποίος είναι χείμαρος σε κάθε του συνέντευξη. Δεν έχω διάθεση να κράξω το Σαββόπουλο, το μόνο που έχω να πω για την περίπτωση του είναι ότι εγώ αν ήμουν ο Σαββόπουλος θα ήμουν πολύ πιο προσεχτικός στις κινήσεις μου, εδώ και πολύ καιρό.
Αλλιώς το σκεφτόμουν αυτό το ποστ όταν το ξεκίνησα, αλλά δεν πειράζει έχει πλάκα να σε παρασέρνουν οι σκέψεις σου. Αφού έκλεισε λοιπόν η παρένθεση-παραλήρημα περί βαρύτητας απόψεων συνεχίζω. Παραδέχομαι ότι κι εγώ ο ίδιος έχω επηρεαστεί πάμπολλες φορές από την υπογραφή του καλλιτέχνη.
Μόλις τελείωσε μια κουραστική ταινία. Μμμ για δες ήταν του Λα κουλτούρ. Χμ τώρα που το ξανασκέφτομαι κρυβόταν βαθύτερο νόημα στη σκηνή που η υπηρέτρια καθάριζε τη μπανάνα κτλ.
Και κλείνω την υποενότητα α) κάνοντας μπάσιμο στη β) με ένα μικρό απόσπασμα:

-Όταν πλακώσει ο θάνατος αρχίζει η καταγραφή της ζωής. Κι έτσι κυκλοφορούν τα βιβλία.
Το καλό με μένα αλλά και το ζόρι είναι που ξέρω συνειδητά το θάνατό μου και μαζί με την καταγραφή της πεθαμένης ζωής, μπορώ να καταγράφω και το θάνατο μου.
-Κάποτε θα με διαβάσεις ίσως, θα ακούσεις τα τραγούδια μου, θα με κατανοήσεις. Αλλά δε θα 'μαι εγώ πια. Θα 'ναι αυτή η μάσκα που φορούν στους πεθαμένους. Όσους τους χρησιμοποιούν μετά το θάνατό τους, όταν οι ίδιοι δεν υπάρχουν.
Όσο υπήρχα με φοβόσουν.
Όσο υπήρχα δε με άντεχες.
Δεν είχες καν τη δύναμη να μείνεις ένα δευτερόλεπτο κοντά, άμα σου το ζητούσα. Θα προτιμούσα να μη με διάβαζες ποτέ.
Είναι καλύτερο ν' αγοράσεις ή να κλέψεις ένα μπλουζάκι με την φάτσα μου επάνω τυπωμένη. Κι ας σου φαίνεται γελοίο. Κι ας μου φαίνεται γελοίο.

Βασίλής Μπαγιάτης

Ποια θα ήταν η αξία του αποσπάσματος αν συνοδευόταν από την υπογραφή μου; Ποιές ήταν οι σκέψεις που κάνατε όταν είδατε το όνομα μου να υπογράφει το εν λόγω κείμενο. Κρατήστε τις σκέψεις σας αλλά ξεχάστε το όνομα μου. Σας εξαπάτησα. Το κείμενο είναι εξαιρετικό αλλά έχει ξεχωριστή βαρύτητα επειδή συνοδεύεται από την υπογραφή του Νικόλα Άσιμου. Πρόκειται για απόσπασμα από το βιβλίο 'Αναζητώντας Κροκανθρώπους' και το κυκλοφόρησε σε ελάχιστα αντίτυπα. Όχι δεν έχω στα χέρια μου το βιβλίο του Άσιμου, ούτε και άλλο σπάνιο υλικό του. Μην κάνω τον έξυπνό από εδώ το τσάκωσα το αποσπασματάκι (στο τέλος της σελίδας).
β) Το καταλάβατε δεν το καταλάβατε μόλις περάσαμε στην υποενότητα β). Ποιος έχει την ικανότητα να αναγνωρίσει την αξία ενός περιθωριακού καλλιτέχνη όσο εκείνος είναι ζωντανός και ποιός έχει το θράσσος να κατουρήσει τον τάφο του νεοαναγνωρισμένου αποθαμένου καλλιτέχνη που μέχρι σιχαινόταν;
Η ιδιαίτερα χαριτωμένη (κάποτε) Αλίκη Βουγιουκλάκη πιστεύω πως κέρδισε δικαιολογημένα τις καρδιές όλων των Ελλήνων. Ήταν κάτι το ιδιαίτερο εκείνη την εποχή. Τι τσαχπινιές, τι χαριτωμενιές κτλ αληθινή Σταρ. Ποιός μπορεί όμως να κάνει σήμερα κριτική σε ότι αφορά τις υποκριτικές της ικανότητες χωρίς να δεχθεί την κατακραυγή του κόσμου. Όταν ακούω στην TV "ΓΚΟΜΕΝΑ" παρουσιάστρια (και όχι μόνο) να πλέκει εγκώμια για το εξαιρετικό έργο που άφησε πίσω του ο αδικοχαμένος (πόσο αδικοχαμένος δηλαδή άδικα-χαμένος μπορεί να είναι επι της ουσίας ένας άνθρωπος που πέθανε από ναρκωτικά) Παύλος Σιδηρόπουλος αφηνιάζω. Που ήταν όλα αυτά τα χαμούρια όταν ζούσε ο Σιδηροπουλος; Έπρεπε να δοδομήσει ο Ρόκκος το 'Να μ'αγαπάς' για να μάθετε τον Παύλο; Και λέω να σοδομήσει διότι δε βρίσκω κανένα λόγο να τραγουδήσει με τον ίδιο τρόπο ο οπιοσδήποτε καλλιτέχνης ένα τραγούδι που είναι ήδη τραγουδισμένο υπέροχα.
Να μη μιλήσω για τον Σιδηρόπουλο. Τον Άσιμο πόσοι ειδήμονες τον ανακάλυψαν μετά το θάνατο του;

Όσο υπήρχα με φοβόσουν.
Όσο υπήρχα δε με άντεχες.

Δε χρειάζεται να πω περισσότερα. Ο άνθρωπος ήταν πολύ μπροστά. Φρόντισε να ξεγυμνώσει τον κάθε μελλοντικό παπαρολόγο με τα δικά του κείμενα. Τον κάθε παπάρα που προσπαθεί να το παίξει ποιοτικός, που προσπαθεί να μοστράρει το ήθος του και το καλλιτεχνικό του ένστικτο πιάνοντας στο στόμα του τον Νικόλα. Και σε προειδοποιώ φίλε/η μου ότι στους παπάρες αυτούς δε συμπεριλαμβάνονται μόνον οι σάπιοι δημοσιογράφοι-παρουσιαστές της τηλεόρασης, του ραδιοφώνου ή του έντυπου τύπου. Στους παπάρες αυτούς συμπεριλαμβανόμαστε κι εγώ κι εσύ και οι περισσότεροι, αν όχι όλοι, bloggers που αισθανόμαστε, νιώθουμε και γράφουμε ενίοτε όλες αυτές τις σκέψεις για τον Νικόλα, ενώ 2 ώρες νωρίτερα μπορεί να προσπέρασα με απαξιωτικό βλέμμα στο δρόμο τον μελλοντικό Άσιμο.
Κάπου εδώ νιώθω πως πρέπει να συνοψίσω και να κλείσω τούτη την καλοκαιρινή έκλαμψη. Όπως είπα και νωρίτερα δεν ξέρω που ακριβώς θέλω να καταλήξω. Ήταν ορισμένες σκέψεις από αυτές που κάνουμε όλοι μας, απλά έτυχε να μαζευτούν σήμερα όλες μαζί στο μυαλουδάκι μου και για να μην ξεχυλίσουν και χαθούν αποφάσισα να τις κάνω ποστ.
Ποιός λοιπόν μπορεί μετά από όλα αυτά να σηκώσει το χέρι και να δηλώσει με σιγουριά ότι 'Ναι εγώ μπορώ να εκτιμήσω και να κρίνω την τέχνη'; Μετά από όλες αυτές τις αναλύσεις νιώθω ότι τελικά τα πράγματα είναι πολύ πιο απλά. Παρατηρείς την τέχνη και αφήνεσαι. Παρατηρείς την τέχνη ως θεατής και απλά αισθάνεσαι τις δονήσεις. Δεν υπάρχει καλή ή κακή τέχνη. Υπάρχει η τέχνη που σου μιλάει, η τέχνη που σου φωνάζει, που σου ψυθιρίζει στο αυτί, ή η τέχνη που σε αφήνει αδιάφορο - ίσως όμως προσωρινά ποτέ δεν ξέρεις. Γαμήστε τις βαθμολογίες. Ακόμα και τις απόψεις των ατόμων που εκτιμάτε μην τις δέχεστε σα να είναι πανάκεια. Η τέχνη δε μιλάει με τον ίδιο τρόπο σε όλους. Αν συνέβαινε κάτι τέτοιο τότε δε θα μιλούσαμε για τέχνη, θα...

-Την τρέλλα μου που με θυμήθηκε τώρα αυτή η γκόμενα στο τηλέφωνο, μου 'κοψε τον οίστρο-

...μιλούσαμε για πνευματική καθοδήγηση (κάπως έτσι το σκεφτόμουν πριν χτυπήσει το τηλέφωνο αλλά με αποσυντόνισε η ρουφιάνα). Αυτό είναι: κάθεσαι ένα ολόκληρο μεσημέρι να σκέφτεσαι, να αυτοψυχαναλύεσαι, να γράφεις και πάνω που καταλήγεις σε συμπεράσματα σε θυμάται μια ξεχασμένη γκόμενα, που ούτως ή άλλως βαριέσαι να συναντήσεις, και σου τα γαμάει όλα. Η ζωή είναι άδικη.Άδικη σαν την κριτική της τέχνης.